Ngày 22/6/2023, Quốc hội khóa XV kỳ họp thứ 5 đã biểu quyết thông qua Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), thay thế Luật Giao dịch điện tử được ban hành năm 2005. Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) được bắt đầu xây dựng từ năm 2020, do Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì soạn thảo. Bộ Tài chính đã cử đại diện tham gia Ban soạn thảo và Tổ biên tập Luật, chủ động và tích cực đóng góp trong công tác xây dựng Luật. Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) có hiệu lực từ 01/7/2024.

Một số điểm quan trọng

Theo đó, phạm vi điều chỉnh của Luật được điều chỉnh, mở rộng, thay đổi những điểm chưa phù hợp với thực tiễn ứng dụng và phát triển giao dịch điện tử (GDĐT) hiện nay. Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) không đưa ra loại trừ đối với một số hoạt động cụ thể trong các lĩnh vực tư pháp, đất đai, xây dựng, tài chính như Luật GDĐT năm 2005, do việc loại trừ này có thể gây cản trở ứng dụng công nghệ trong triển khai các dịch vụ công trực tuyến cũng như triển khai các GDĐT trong các lĩnh vực đang bị loại trừ.

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) bổ sung quy định cụ thể về giá trị pháp lý và đảm bảo độ tin cậy cho một số yếu tố quan trọng trong GDĐT như: thông điệp dữ liệu, chữ ký điện tử, tài khoản giao dịch điện tử, hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, dịch vụ tin cậy; bổ sung quy định giá trị pháp lý của việc chuyển đổi từ bản giấy sang bản điện tử và ngược lại.

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) bổ sung quy định mang tính chất đặc thù trong hợp đồng điện tử như quy định về giá trị pháp lý của hợp đồng điện tử, giá trị pháp lý của hợp đồng giao kết qua hệ thống thông tin tự động.

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) bổ sung các quy định cụ thể về giao dịch điện tử trong cơ quan nhà nước, như các loại hình giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước, các hoạt động của cơ quan nhà nước trên môi trường điện tử, các chính sách hỗ trợ giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước…để bảo đảm các hoạt động của cơ quan nhà nước được ưu tiên thực hiện toàn trình trên môi trường điện tử bao gồm công tác: quản trị nội bộ, chỉ đạo điều hành, cung cấp dịch vụ công, giám sát, kiểm tra, thanh tra.

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) đồng bộ các quy định về an ninh, an toàn,
bảo vệ thông điệp dữ liệu với quy định của Luật An toàn thông tin mạng năm
2015 và Luật An ninh mạng năm 2018.

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) bổ sung quy định về hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, nền tảng số là phương tiện và môi trường để thực hiện các giao dịch điện tử nhưng chưa được quy định trong Luật GDĐT năm 2005. Thực tế đã có một số văn bản dưới luật quy định liên quan đến nội dung này nhưng chưa được luật hóa như nền tảng mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… Việc quản lý, phát triển hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, nền tảng số là không thể thiếu, vì đây là thành phần quan trọng trong phát triển kinh tế số; là trung gian giao dịch giữa người dùng cuối và người dùng doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước cần có biện pháp để kiểm soát các nền tảng số có người dùng lớn và rất lớn nhằm hạn chế sự bất bình đẳng, sự phát triển lành mạnh, hiệu quả của thị trường và bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.

Nội dung chính của Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi)

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) gồm 7 chương và 54 điều, với nội dung chính như sau: Chương I - Những quy định chung (Điều 1 - 9): quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực dân sự, kinh doanh, thương mại, hành chính và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định (Luật GDĐT năm 2005 không áp dụng đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử, hối phiếu và các giấy tờ có giá khác).

Chương II - Thông điệp dữ liệu: Mục 1 - Giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu (Điều 10-16): Luật GDĐT năm 2023 bổ sung các quy định về: hình thức thể hiện của thông điệp dữ liệu; chứng thực và công chứng thông điệp dữ liệu; chuyển đổi giữa hình thức văn bản giấy và thông điệp dữ liệu; Mục 2 - Gửi, nhận thông điệp dữ liệu (Điều 17 - 21); Mục 3 - Chứng thư điện tử (Điều 22 - 24): quy định về: xác nhận, chứng nhận, văn bằng, chứng chỉ, văn bản chấp thuận dưới hình thức điện tử (những nội dung mới so với Luật GDĐT năm 2005).

Chương III – Chữ ký điện tử và dịch vụ tin cậy: Mục 1 - Chữ ký điện tử (Điều 25 - 30): quy định về chữ ký điện tử dùng riêng, chữ ký số công cộng, chữ ký số chuyên dùng Chính phủ, chữ ký điện tử nước ngoài (Luật GDĐT năm 2005 chỉ quy định chữ ký điện tử, không đề cập chữ ký số); Mục 2 – Dịch vụ tin cậy (Điều 31 - 36): quy định các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện liên quan đến GDĐT, gồm 03 dịch vụ: Dịch vụ cấp dấu thời gian; Dịch vụ chứng thực thông điệp dữ liệu; Dịch vụ chữ ký số công cộng (Luật GDĐT năm 2005 chỉ quy định về Dịch vụ chứng thực chữ ký điện tử).

Chương IV: Giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử (Điều 37 - 41).

Chương V: Giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước (Điều 42 - 47): bổ sung các loại hình giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước; Quản lý dữ liệu, cơ sở dữ liệu dùng chung; Dữ liệu mở của cơ quan nhà nước.

Chương VI: Hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử (Điều 48 - 51): nội dung mới so với Luật GDĐT năm 2005.

Chương VII: Điều khoản thi hành (Điều 52-54).

Sự cần thiết xây dựng Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi)

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) được xây dựng với mục tiêu cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước, cụ thể: Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư chỉ rõ cần phải: “Hoàn thiện pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế mới dựa trên nền tảng công nghệ số, Internet và không gian mạng; đồng thời ngăn chặn kịp thời các tác động tiêu cực cả về kinh tế và xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội trên không gian mạng,... Hoàn thiện pháp luật, chính sách về dữ liệu, quản trị dữ liệu”; Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đưa ra định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 là “Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội; ưu tiên phát triển một số công trình trọng điểm quốc gia về giao thông, thích ứng với biến đổi khí hậu; chú trọng phát triển hạ tầng thông tin, viễn thông, tạo nền tảng chuyển đổi số quốc gia, từng bước phát triển kinh tế số, xã hội số”.

Nghị quyết số 152/NQ-CP ngày 03/12/2021 của Chính phủ về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 11 năm 2021, Chính phủ đã thống nhất về sự cần thiết, quan điểm, mục tiêu sửa đổi Luật GDĐT năm 2005 nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; khắc phục các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành luật để có các chính sách mới phù hợp; đồng thời không để khoảng trống pháp lý vì các công nghệ mới phát triển rất nhanh đang tác động đến hầu hết các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội; thúc đẩy các giao dịch điện tử tin cậy, an toàn, phù hợp với thông lệ quốc tế để thực hiện nhanh hơn và hiệu quả hơn quá trình chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Luật GDĐT (sửa đổi) vừa được thông qua đã khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn 17 năm thi hành của Luật GDĐT 2005 bảo đảm thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: Kết quả tổng kết thực tiễn 17 năm thực hiện Luật Giao dịch điện tử cho thấy bên cạnh những đóng góp tích cực trong việc thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, Luật GDĐT năm 2005 vẫn đang tồn tại một số bất cập cần sửa đổi, bổ sung.